گزارش علی جون
افزایش امید زندگی یعنی نیازمند برنامه ریزی برای سالمندی هستیم
علی جون: طی 40 سال قبل سن امید زندگی افزایش شایان توجهی داشته یعنی اینكه بتوان پیش بینی نمود فردی كه به دنیا می آید تا چه سنی عمر می كند و این یعنی اینكه ما افراد بیشتری در گروه سالمندی خواهیم داشت.
خبرگزاری مهر -گروه جامعه: امروز روز جهانی سالمند است. امسال شعار روز جهانی سالمند «کرونا، فرصتی برای تغییر نگاه به سالمندان» اعلام شده است اما واقعیت این است که کرونا نشان داد که خیلی از کشورها برنامه هایی جامع برای شرایط مختلف سالمندان تدارک ندیده اند.
این روزها به اطرافمان که نگاه نماییم حتما سالمندانی را می شناسیم که از واژه در خانه بمانیم به تنگ آمده اند؛ آنها عموماً در محدودیت های کرونایی که برای گروه سالمندان از ضروریات است کار زیادی برای انجام دادن ندارند. نه تفریحاتی در منزل دارند، نه می توانند خودرا با دنیای مجازی سرگرم کنند و نه حتی صدا و سیما برنامه هایی مناسب این قشر دارد و نه تولیداتی در بخش خصوصی مختص این گروه سنی تدارک دیده شده است. حتی فرزندان نیز رفت و آمد را به خانه والدینشان کمتر کرده اند تا این گروه لطمه پذیرتر در برابر کرونا را کمتر در معرض خطر قرار دهند و همه اینها دست به دست هم می دهد تا سلامت روان این گروه باتوجه به غیرقابل پیش بینی بودن اختتام پاندمی کرونا، بیشتر مورد توجه قرار بگیرد.
از همه اینها بیشتر کرونا به ما نشان داد که سالهاست درباره ساخت زیرساخت هایی برای رفاه و آسایش و سبک زندگی سالمندی کوتاهی شده است. حالا در آستانه روز سالمند در سال کرونایی مدتی پیش در ۳۱ شهریور پس از ۱۶ سال، بخشنامه اجرایی ساماندهی سالمندان به دستگاه ها ابلاغ گردید. این یعنی سند ملی سالمندان در گام جدی اجرا قرار گرفت.
تاکید بر اجرای این سند از آنجایی اهمیت پیدا می کند که این روزها با جمعیت نزدیک به ۱۰ درصدی سالمندان در جامعه مواجه هستیم و پیش بینی این است که به سرعت به رشد این جامعه در سال های آتی و عدد ۲۰ درصد برسیم. جمعیت سالمندان در ایران در سال ۱۳۶۵، ۵ درصد جمعیت کشور بود و در سال ۹۷، به ۱۰ درصد جمعیت کشور رسید و پیش بینی این است که سال ۱۴۲۱، جمعیت سالمند ایران ۲ برابر می شود و در سال ۱۴۳۵، جمعیت سالمندی از ۳۳ درصد عبور می کند.
نکته مهم دیگر این است که هم اکنون جامعه سالمندی ما در خانواده هایی زندگی می کنند که حدود ۴ فرزند دارند، اما در سال های آتی تعداد فرزندانی که می خواهند از والدینشان نگهداری کنند، کاهش پیدا می کند.
قبل از پیروزی انقلاب سن امید زندگی حدود ۵۷ سال بود، اما در سال ۹۵ امید زندگی، ۷۵ سال و سن بازنشستگی حدود ۵۵ سال شده است و سالمندان حدود ۲۰ تا ۳۰ سال پس از بازنشستگی عمر می کنند
اما وقتی صحبت از سالمندی می شود ما با ملاکی چون امید زندگی نیز رو به رو هستیم. پیش از پیروزی انقلاب سن امید زندگی حدود ۵۷ سال بود، اما در سال ۹۵ امید زندگی، ۷۵ سال و سن بازنشستگی حدود ۵۵ سال شده است و سالمندان حدود ۲۰ تا ۳۰ سال پس از بازنشستگی عمر می کنند و آمار کارمندان و کارگران و کسانی که تحت پوشش بیمه ها هستند، بسیار افزایش یافته است، پس در آینده تعداد افراد بازنشسته ای که حقوق بازنشستگی می گیرند، افزایش می یابد. هرچند این روزها با افزایش سن امید زندگی مسئولان به دنبال این هستند که سن بازنشستگی را بالا برند.
در سال ۴۵، ۶۳ درصد سالمندان ساکن روستاها و در سال ۹۵، ۷۲ درصد سالمندان ساکن شهرها بودند و میانگین سواد از حدود ۱۴ درصد در سال ۴۵ به ۴۷ درصد در سال ۹۵ رسیده است.
مجموع این داده ها نشان میدهد که آنچه امروز باید بعنوان یکی از مهمترین ارکان اجرایی در کانون توجه تمام دستگاه های دولتی و غیردولتی قرار بگیرد، بحث توجه به سالمندی و نیازهای آن است. نیازهایی که بنظر می رسد هنوز حتی احصاء نیز نشده باشد.
نیاز به سامانه اطلاعات سالمندی داریم
حسام الدین علامه رئیس دبیرخانه شورای ملی سالمندان در گفتگو با خبرنگار مهر درباره این سوال که وقتی گفته می شود دستگاه های اجرایی باید به سالمندان در برنامه ریزی های خود دقت کنند، به صورت مصداقی چه می شود با ذکر مثالی اظهار داشت: مثلاً در وزارت ورزش و جوانان اگر بخش جوانان را کنار بگذاریم در بخش ورزش ۸۰ درصد توجه این وزارتخانه به ورزش قهرمانی و ۲۰ درصد توجهش به ورزش همگانی است. حال در این ۲۰ درصد جنبه های گوناگون ورزش همگانی مورد توجه است و موضوع ورزش سالمندان و تندرستی آنها یک بخش کوچکی از آن ۲۰ درصد می شود. اما اینکه چه ورزش هایی برای سالمندان مناسب می باشد و برای کدام سالمند کدام ورزش مناسب می باشد و محیط ورزشی سالمندان باید چه استانداردهایی داشته باشد و ابزارهایی که سالمندان با آن ورزش می کنند باید چه خاصیت هایی داشته باشد یا مربیان این ورزش ها باید حائز کدام توانایی ها باشند و… این میان مطرح است که باید در واقع به همه آنها پاسخ داده شود. حتی اینکه باید پیش از ورزش، حین ورزش و پس از ورزش یک سالمند به چه نکاتی توجه کرد مهم می باشد. همه اینها موضوعاتی است که توجه زیادی به آنها نشده است. وظیفه شورای ملی سالمندان این است که موضوعات جزئی و ریز را برجسته کند و نیازها را اعلام نماید تا به مطالبه گری از دستگاه های اجرایی بی انجامد. سند ملی سالمندی مسیر را در زمینه مطالبه گری برای ما فعال می کند.
وی افزود: یکی از نیازهایی که داریم این است که سامانه جامع سالمندی داشته باشیم و یک تصویر کلی از وضعیت سالمندی برای سیاست گذاری داشته باشیم که در سند ملی به آن اشاره شده است.
امید زندگی یک شاخص جمعیت شناختی است
وی در ادامه در پاسخ به این پرسش که این روزها از افزایش سن امید زندگی زیاد گفته می شود و شاید در بطن جامعه این عبارت با امید به زندگی اشتباه گرفته شود، یک توضیحی درباره آن می فرمایید، اظهار داشت: سن امید زندگی در ۴۰ سال اخیر رشد قابل توجهی داشته و امید به زندگی از سال ۱۳۵۵ تا ۱۳۹۵، ۲۰ درصد رشد را نشان میدهد. این را مرکز آمار اعلام می کند. امید به زندگی یک شاخص است که نشان میدهد امروز اگر فردی به دنیا بیاید ما امید داریم چقدر طول عمر داشته باشد. این یک شاخص جمعیت شناختی است و فقط وابسته به سن در بدو تولد است. این شاخص در دنیا هم به شکل بی سابقه ای رشد داشته است یعنی ۲۰ سال در بیشتر کشورها به سن جمعیتی افزوده شده است. از آغاز تا کنون هیچ گاه میزان امید زندگی در بدو تولد این عدد نبوده است.
وی درباره عوامل موثر در آن اظهار داشت: بحث پیشگیری و رشد تکنولوژی و تغییر سبک زندگی و توجه به تغذیه و یافته های علمی بسیار در این امر موثر است. اگر مشکلی و چالشی باشد علم می آید آنرا حل می کند. درست است که مدرنیته و تکنولوژی در سبک زندگی چالش هایی به وجود آورده اما در کنارش سفارش های پیشگیرانه و گسترش خودمراقبتی و استفاده از طب سنتی و طبیعی و توجه به سلامت روان و معنویت را مورد توجه قرار داده که قسمتی از لطمه های سبک زندگی جدید را می پوشاند و سرجمع آن به نفع سلامت و امید زندگی است. ما در ژاپن ۷۰ هزار سالمند بالای ۱۰۰ سال داریم و در کشور خودمان ۸۰ و ۹۰ ساله هایی داریم که کارهای اجتماعی موثری دارند.
برای رضایت از زندگی در سالمندی پیمایش ملی نشده است
امید به زندگی یک شاخص است که نشان میدهد امروز اگر فردی به دنیا بیاید ما امید داریم چقدر طول عمر داشته باشد. این یک شاخص جمعیت شناختی است و فقط وابسته به سن در بدو تولد است
علامه درباره اینکه برخی تحقیقات نشان از بالا رفتن رضایت از زندگی در سالمندان هم می دهد، آیا این تحقیقات پیمایش ملی شده اند، بیان کرد: رضایت از زندگی مجموعه نگرش ها، ارزش ها، گرایش ها و ترجیحات و عملکرد فرد را می سنجد و معمولاً هم از پرسشنامه های جهانی برای آن استفاده می نمایند. البته عملیات بومی سازی هم روی این پرسشنامه ها صورت می گیرد. ما یک پیمایش ملی سالمندی که تمام حوزه ها را سنجیده باشد تاکنون انجام ندادیم. ولی پروژه های کوچکی بوده که نتایجش انتشار یافته است مثلاً بین سال ۸۸ تا ۹۰ یک مقاله ای نشان داد رضایت ۸۱ درصدی از رضایت از زندگی در بین سالمندان وجود دارد. اما این متغیر طی سال ها می تواند دستخوش تغییر شود.
رئیس دبیرخانه شورای ملی سالمندان درباره اینکه در نگاه کلان باتوجه به وضعیت معیشتی شاید این رضایت از زندگی معنادار جلوه نکند، اظهار داشت: موضوع این است عوامل مختلفی در رضایت از زندگی تاثیر دارد. مثلاً سالمندی هست که می گوید من ۵۰ سال پیش نه آب داشتم و نه برق و… اما الان اینها هست و احساس رضایت به زندگی اش بالاتر از مثلاً آن ۳۰ ساله ای است که سطح سوادش هم بالا رفته و از ابتدا همه اینها را داشته و شاید به دنبال چیزهای بیشتری از رفاه در زندگی است. یعنی آن جوان ۳۰ ساله و آن فرد ۷۰ ساله میزان رضایت از زندگی شان در یک شرایط مشابه ممکنست فرق کند. اما بحث های آماری باید هر ۵ سال یکبار صورت گیرد. برخی از معیارها در پیمایش های مرکز آمار یا معاونت رفاه اجتماعی وزارت رفاه که برای یارانه بگیران صورت می گیرد استخراج می شود، مثلاً میزان مسکن داشتن سالمندان یا میزان تاهل آنها. ولی ما پیمایشی که همه موارد را سنجیده باشد نداریم. خود ما در مرکز ملی سالمندان پیمایشی ملی را طراحی کردیم و بهمن ماه به صورت پایلوت اجرای آنرا آغاز کردیم و برای هر سالمند یک ساعت زمان می کشید تا پرسشنامه هایش پر شود اما به کرونا برخورد کردیم و ایجاد محدودیت بابت اینکه پرسشگر ما در منزل سالمندان حاضر باشد و این پیمایش فعلاً تا پس از کرونا متوقف شده است.
در مرکز ملی سالمندان پیمایشی ملی را طراحی کردیم و بهمن ماه به صورت پایلوت اجرای آنرا آغاز کردیم و برای هر سالمند یک ساعت زمان می کشید تا پرسشنامه هایش پر شود اما به کرونا برخورد کردیم و ایجاد محدودیت بابت اینکه پرسشگر ما در منزل سالمندان حاضر باشد و این پیمایش فعلاً تا پس از کرونا متوقف شده است وی درباره اینکه آیا این مساله که با افزایش سن امید زندگی باید سن بازنشستگی نیز افزایش یابد، یک اصل جهانی است و آیا در راستای خدمت به سالمندان است، اظهار داشت: اینگونه موارد نه تکوینی است و پدیده ای قابل لمس و بیرونی و یک امر قراردادی است که برمبنای معیارهای مختلف طراحی می شود.
علامه افزود: بحث سالمندی در ساده ترین تعریفش که موضوع تقویمی است نیز یکسان نیست. یعنی در کشورهای آفریقایی و کمتر توسعه یافته سن سالمندی ۵۵ سال است و در کشورهای عمده جهان ۶۰ سالگی معیار است و در کشورهای توسعه یافته ۶۵ سالگی ملاک است. حتی استثناهایی نیز وجود دارد مثلاً کشور ژاپن در حال بررسی است که سن سالمندی را ۷۰ سال اعلام نماید.
رئیس دبیرخانه شورای ملی سالمندان اظهار داشت: حتی نگرش های دیگری به جز سن تقویمی برای تعیین سن سالمندی وجود دارد. بعضی می گویند این سن از نظر تغییرات فیزیولوژیکی، روان شناختی، تعاملات اجتماعی هم قابل تعریف است و اگر فردی به افت عملکرد در این حوزه ها برسد به سالمندی می رسد. یعنی ممکنست یک فردی ۷۰ ساله باشد اما گرفتار افت عملکرد نشده باشد.
وی بیان کرد: وقتی از نگاه قانونگذاری و اجتماعی به این مساله نگاه می شود برمبنای داده ها و شواهد مبتنی بر سن این موارد ملاک قرار می گیرد. واقعیت این است که اگر به خاطر بهبود وضعیت رفاه و سلامت کارآمدی یک فرد افزایش می یابد همانطور که طول عمر وی افزایش می یابد باید موارد دیگر هم اصلاح گردد. ما در سه سطح برای سالمندان بطور کلی برنامه ریزی می نماییم. یک وقتی برای فقط این مساله که فرد به سالمندی برسد برنامه می ریزیم فارغ از کیفیت، یک وقت برای رسیدن به جامعه سالمندی سالم برنامه می ریزیم و یک زمان برای داشتن جامعه سالمندی سالم فعال برنامه ریزی می نماییم. اگر سالمندی در طول عمر یعنی امید به زندگی گرفتار افزایش سن شده یعنی خودمراقبتی و سبک زندگی و… تا حدی تامین شده است و باید برای مشارکت اجتماعی و فعال بودن این افراد برنامه داشت. در خیلی از کشورهای جهان بازنشستگی پلکانی داریم یعنی فرد به تدریج از محیط کار جدا می شود تا در نهایت با بازنشستگی مواجه می شود که تازه این به معنای اختتام کارایی نیست. یعنی برای بعد از بازنشستگی کارهای اجتماعی مثل امور خیریه یا مشاوره و انتقال تجربه و تشکیل اتاق های فکر رخ می دهد.
نیازمند برنامه های خاص صدا و سیما برای سالمندان هستیم
رئیس دبیرخانه شورای ملی سالمندان در ادامه در پاسخ به این پرسش که این روزها سالمندان بیشترین تاثیر را از کرونا گرفته اند و عملاً تفریحی ندارند و با توجه به این که در حوزه ی تکنولوژی نیز آگاهی لازم را ندارند عملاً از این فضا نیز نمی توانند در خانه استفاده کنند و از طرف دیگر صدا و سیما هم برنامه های خاص سالمندی را تدارک ندیده است، همین طور اختتام پاندمی معین نیست و احتمال لطمه های روحی وجود دارد، اظهار داشت: بله همین طور است. وقتی از نظر گروه های جمعیتی متاثر از کرونا نگاه می نماییم در دنیا سالمندان متاثرترین گروه را می سازند. برنامه های سالمندان هم بیشتر برنامه های حضوری بوده و تا الان و به خاطر جدید بودن تکنولوژی و آشنایی کمتر سالمندان با تکنولوژی و افت عملکردی موجب می شود سالمندان نتوانند با فضای مجازی سرگرم شود.
علامه افزود: اینجا دو تا راهکار و مسیر برای ما مشخص می شود. یکی اینکه در دوره میانسالی برخی توانمندی ها را باید آموزش بدهیم تا از تکنولوژی استفاده کنند. همین جا هم لازم است که مناسب سازی محیط مجازی برای سالمندان ایجاد شود و یک نوع دیوایس ها و ابزارهای ساده سازی شده و برنامه های نرم افزاری ساده سازی شده برای سالمندان آماده شود. سالمند لازم ندارد که اطلاعات حجیم و جزئی دریافت کند بلکه باید اطلاعات کاربردی با نمادهایی که با حافظه و شناختی سالمند با آن خو گرفته و از میانسالی همراهش است بتواند استفاده نماید. دوم اینکه هر دستگاهی باید برنامه هایش را مشخص نماید.
وی درباره اینکه آیا به نظرتان نیاز به شبکه خاص سالمندی نداریم نیز اظهار داشت: می توانیم شبکه ای برای سالمند داشته باشیم یا در بازه های زمانی برنامه های خاصی برای این گروه خصوصاً در رادیو داشته باشیم. این برنامه ها باید با صدای بلند و واضح باشند. کلمات باید شمرده گفته شود و از اصطلاحات نامتعارف عربی و انگلیسی و علمی استفاده نشود و برمبنای نیازسنجی سالمندان تدارک دیده شده باشد.
منبع: alijoon.ir
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب