هوش مصنوعی چگونه جیب شما را خالی می کند؟
به گزارش علی جون، امروز در دل اقتصاد دیجیتال پدیده ای نوظهور شکل گرفته است که کمتر در گزارش های رسمی یا ادبیات عمومی به چشم می آید؛ تورم الگوریتمی!
باشگاه خبرنگاران جوان - وقتی صحبت از تورم می شود، اغلب ذهن ها به سوی کالا های اساسی می رود؛ از نان و برنج گرفته تا مسکن و انرژی. تورم در تعریف کلاسیک خود به مفهوم افزایش عمومی و مداوم سطح نرخها در اقتصاد است، پدیده ای که همیشه از مهم ترین نگرانی های خانوار ها و دولت ها بوده است. شاخص هایی مانند «نرخ تورم ماهانه» یا «شاخص قیمت مصرف کننده» (CPI) ابزار اصلی برای سنجش آن به حساب می آیند.
اما امروز در دل اقتصاد دیجیتال پدیده ای نوظهور شکل گرفته است که کمتر در گزارش های رسمی یا ادبیات عمومی به چشم می آید؛ تورم الگوریتمی. این نوع تورم نه ناشی از افزایش مستقیم هزینه تولید یا محدودیت عرضه، بلکه حاصل تصمیم گیری لحظه ای الگوریتم های هوش مصنوعی در پلت فرم های تجارت الکترونیک است.
الگوریتم ها چطور قیمت تعیین می کنند؟ در فروشگاه های آنلاین، قیمت خیلی از کالا ها دیگر ثابت نیست. سیستم های هوش مصنوعی هر لحظه بازار را رصد می کنند: چه تعداد کاربر به یک کالا علاقه مند شده اند؟ چه کسانی آنرا در «سبد خرید» گذاشته اند، اما هنوز نخریده اند؟ چه زمانی از روز بیشترین تقاضا وجود دارد؟ مصرف کننده در کدام منطقه زندگی می کند و چه الگوی خریدی دارد.
با ترکیب این داده ها، الگوریتم تصمیم می گیرد که قیمت را چند درصد بالا یا پایین ببرد. نتیجه این است که شما امکان دارد بامداد یک محصول را با قیمتی ببینید و عصر همان روز با رقمی متفاوت مواجه شوید. حتی امکان دارد دو کاربر در یک لحظه برای یک کالا دو قیمت جداگانه مشاهده کنند.
تورم سنتی در مقابل تورم الگوریتمی در اقتصاد سنتی، افزایش نرخها معمولاً دلایلی مشخص دارد: رشد هزینه تولید، افزایش دستمزدها، کمبود عرضه یا شوک های اقتصادی. این تغییرات غالبا تدریجی بوده و در بازه های زمانی ماهانه یا سالانه خویش را در شاخصهای رسمی نشان می دهند.
اما تورم الگوریتمی ماهیتی متفاوت دارد: تغییرات آن لحظه ای و بسیار سریع است، لزوما هیچ ارتباطی با هزینه تولید ندارد و بیشتر برمبنای «رفتار مصرف کننده» شکل می گیرد تا حقیقت اقتصادی. این تفاوت بنیادین سبب می شود که فشار واقعی بر جیب مردم در آمار های رسمی بازتاب پیدا نکند.
نمونه های عینی مطالعات غیررسمی نشان داده اند که در بعضی پلت فرم های بزرگ جهانی مانند آمازون یا علی بابا، یک کالا می تواند در طول روز بالاتر از صد بار تغییر قیمت دهد. برای مثال: یک کاربر در آمریکا مشاهده کرده که قیمت یک کفش ورزشی ظرف سه ساعت، از ۷۵ دلار به ۸۹ دلار و سپس به ۷۸ دلار کاسته شده است. در فروشگاه های آنلاین داخلی هم نمونه هایی دیده می شود؛ کاربری گزارش داده که قیمت یک گوشی موبایل در یک روز بین سه تا چهارمیلیون تومان نوسان داشته، بدون آن که خبری از تغییر نرخ ارز یا کمبود عرضه باشد. این تغییرات برای مصرف کننده گیج کننده و برای اقتصاددانان چالش برانگیز است.
پیامد های اجتماعی و اقتصادی ۱. کاهش اعتماد مصرف کننده: وقتی مردم احساس کنند نرخها تصادفی یا ناعادلانه تغییر می کنند، اعتمادشان به بازار دیجیتال کاسته می شود.
۲. افزایش نابرابری: الگوریتم ها می توانند قیمت های متفاوتی برای افراد مختلف تعیین کنند. این یعنی دو نفر با درآمد مشابه، تجربه قیمتی کاملا متفاوت داشته باشند.
۳. تورم پنهان: آمار رسمی نرخ تورم همچنان مثلاً ۲۰ درصد را نشان می دهد، اما مصرف کننده در عمل افزایش قیمت های لحظه ای ۳۰ یا ۴۰ درصدی را تجربه می کند.
۴. چالش برای سیاستگذاران: وقتی ابزار های سنتی قادر به شناسایی این تورم نباشند، سیاستهای ضدتورمی هم کار آمدی لازم را نخواهند داشت.
چرا این تورم پنهان است؟ شاخصهای سنتی مانند CPI برمبنای سبدی از کالا ها و خدمات در بازه های زمانی مشخص (مثلا ماهانه) محاسبه می شوند. اما اگر قیمتی در طول روز ده ها بار تغییر کند، میانگین ماهانه آن الزاما فشار واقعی را نشان نمی دهد. بعبارت دیگر، مصرف کننده امکان دارد در لحظه ای که تصمیم به خرید می گیرد، قیمتی بالاتر از متوسط رسمی بپردازد. این همان فاصله میان «تورم رسمی» و «تورم تجربه شده» است.
آینده بازار در صورت گسترش تورم الگوریتمی اگر این روند کنترل نشود، می تواند پیامد های جدی تری داشته باشد: کالا های اساسی: تصور کنید قیمت نان، شیر یا بنزین هم بصورت لحظه ای تغییر کند. این مساله می تواند فشار بی سابقه ای بر خانواده ها وارد کند. بازار های مالی: الگوریتم ها در بورس و ارز هم حضور پررنگ دارند. ترکیب این دو می تواند موج های تورمی غیرقابل پیش بینی بوجود آورد. رفتار مصرف کننده: در بلندمدت، مردم امکان دارد خرید های خویش را به تعویق بیندازند یا به بازار های غیررسمی روی بیاورند.
لزوم ایجاد شاخص جدید کارشناسان پیشنهاد می دهند برای درک بهتر این پدیده باید شاخصی مستقل طراحی شود؛ شاخصی که می توان آنرا «شاخص تورم الگوریتمی» یا AII (Algorithmic Inflation Index) نامید. این شاخص باید تغییرات لحظه ای نرخها را رصد کرده و نشان دهد مردم واقعاً چه مقدار فشار قیمتی را تجربه می کنند.
نقش دولت ها و نهاد های نظارتی ۱. شفافیت در الگوریتم ها: پلت فرم ها باید موظف شوند حداقل چارچوب تصمیم گیری الگوریتم های خویش را توضیح دهند.
۲. محدودیت تغییرات لحظه ای: می توان قوانینی وضع کرد که اجازه تغییر بالاتر از تعداد مشخصی در روز برای کالا های خاص را ندهد.
۳. پشتیبانی از مصرف کننده: اطلاع رسانی عمومی و ابزار های مقایسه قیمت می تواند قدرت بیشتری به خریداران بدهد.
تورم الگوریتمی شاید در نگاه نخست تنها یک اصطلاح اقتصادی جدید به نظر برسد، اما حقیقت این است که این پدیده کم کم به زندگی روزمره ما وارد شده و بدون آن که متوجه باشیم، بر جیب و رفاه خانوار ها فشار می آورد.
اگر امروز نسبت به این پدیده بی تفاوت باشیم، فردا امکان دارد با بازاری مواجه شویم که در آن قیمت هیچ کالایی قابل پیش بینی نیست و شاخصهای سنتی تورم دیگر کارآیی خویش را از دست داده اند. بنابراین، ضروری است سیاستگذاران، اقتصاددانان و حتی رسانه ها این مساله را جدی بگیرند و برای آن چاره ای بیابند؛ همچون طراحی شاخص تورم الگوریتمی، افزایش شفافیت در الگوریتم های قیمت گذاری و حمایت بیش از مصرف کنندگان.
به بیان ساده تر، اگر تورم سنتی دشمن آشکار معیشت مردم است، تورم الگوریتمی دشمن پنهانی است که در سکوت، جیب ها را خالی می کند.
راهکار ها و راهکارهای پیشنهادی برای مدیریت تورم الگوریتمی ایجاد شاخص تورم الگوریتمی (AII): دولت ها و مراکز آماری باید علاوه بر شاخصهای سنتی، یک شاخص جداگانه برای رصد تغییرات لحظه ای نرخها در پلت فرم های دیجیتال طراحی نمایند. این شاخص می تواند فاصله میان «تورم رسمی» و «تورم تجربه شده توسط مصرف کننده» را روشن کند.
شفافیت در الگوریتم های قیمت گذاری: فروشگاه های اینترنتی ملزم شوند چارچوب عمومی الگوریتم های خویش را توضیح دهند. مثلاً اعلام کنند تغییرات قیمتی بر چه اساسی انجام می شود: عرضه و تقاضا، موقعیت کاربر یا زمان خرید.
قانون گذاری برای محدودیت تغییرات قیمتی: می توان قوانینی وضع کرد که برای کالا های خاص (به ویژه کالا های ضروری مانند مواد غذایی یا دارو) تغییرات قیمت بالاتر از تعداد مشخصی در روز ممنوع باشد. این کار از نوسانات مصنوعی و فشار غیرمنطقی بر مصرف کننده جلوگیری می کند.
ابزار های مقایسه قیمت برای مصرف کنندگان: توسعه اپلیکیشن ها و سایت های مستقل که تغییرات لحظه ای قیمت را رصد و به مصرف کننده اطلاع دهند. این ابزار ها می توانند به صورتی «سپر دفاعی دیجیتال» برای مردم تبدیل شوند.
همکاری بین المللی در تنظیم مقررات: چون خیلی از پلت فرم های بزرگ جهانی هستند، ضروری است همکاری بین کشور ها شکل بگیرد تا مقررات یکپارچه و شفاف در زمینه قیمت گذاری الگوریتمی تدوین شود.
آموزش عمومی و پیشرفت سواد دیجیتال: رسانه ها و نهاد های آموزشی باید به مردم توضیح دهند که قیمت های آنلاین الزاما ثابت نیستند و امکان دارد برمبنای رفتار کاربر تغییر کنند. افزایش آگاهی عمومی می تواند مصرف کننده را محتاط تر و هوشیارتر کند.
منبع: ایسنا
به طور خلاصه، نتیجه اینست که شما امکان دارد صبح یک محصول را با قیمتی ببینید و عصر همان روز با رقمی متفاوت مواجه شوید. برای مثال: یک کاربر در آمریکا مشاهده کرده که قیمت یک کفش ورزشی ظرف سه ساعت، از ۷۵ دلار به ۸۹ دلار و سپس به ۷۸ دلار کاسته شده است. بنابراین، ضروریست سیاستگذاران، اقتصاددانان و حتی رسانه ها این مسئله را جدی بگیرند و برای آن چاره ای بیابند؛ همچون طراحی شاخص تورم الگوریتمی، افزایش شفافیت در الگوریتم های قیمت گذاری و حمایت بیشتر از مصرف کنندگان.
به بیان ساده تر، اگر تورم سنتی دشمن آشکار معیشت مردم است، تورم الگوریتمی دشمن پنهانی است که در سکوت، جیب ها را خالی می کند.
راهکار ها و راهکارهای پیشنهادی برای مدیریت تورم الگوریتمی ایجاد شاخص تورم الگوریتمی (AII): دولت ها و مراکز آماری باید علاوه بر شاخص های سنتی، یک شاخص جداگانه برای رصد تغییرات لحظه ای نرخها در پلتفرم های دیجیتال طراحی نمایند.
منبع: alijoon.ir
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب سایت علی جون