تامین اجتماعی در آستانه تحول مرور صدسال بیمه گری اجتماعی در ایران
به گزارش علی جون، سازمان تأمین اجتماعی در آستانه پنجاه سالگی خود، با وجود فراز و فرودهای اقتصادی و اجتماعی، همچنان اصلی ترین نهاد بیمه گری کشور است و الان به سمت ترسیم آینده ای نو در افق ۱۴۳۰ گام برمی دارد.
خبرگزاری مهر، یادداشت میهمان - علی حیدری، مشاور عالی مدیرعامل سازمان تأمین اجتماعی: بیمه گری اجتماعی در ایران از قدمتی حدود یک صدساله برخوردارست و از قانون وظایف سال ۱۲۸۷ که برقراری مستمری برای ارباب دیوانی (عالی رتبگان دولت) را در یک رویکرد غیربیمه ای مقرر می داشت و درج مسئولیت کارفرما در قبال نیروی کار در قانون صدور مجوز تأسیس کارخانه کبریت سازی تبریز به برادران خویی (۱۳۰۱) و ابلاغ مقررات نحوه به کارگیری کارگران قالی بافی در کرمان به سفارش اسقف لنتین، میسیونر مسیحی که بگذریم، سرآغاز بیمه گری اجتماعی برای نیروهای کشوری (۱۳۰۱)، بیمه جزئی برخی کارگران (۱۳۰۹)، کارگران طرق و شوارع (۱۳۱۰)، نیروهای لشکری (۱۳۱۴) بود و توسعه و تعمیم عمودی و افقی پوشش های بیمه اجتماعی و رشد و نمو نهاد متولی آن کم کم صورت گرفته است.
ازجمله الزام به ایجاد صندوق های بهداشت و تعاون در کارگاه ها (۱۳۲۵) و سپس ادغام آنها در صندوق تعاون و بیمه کارگران (۱۳۲۸) به باعث قانون کار و ایجاد سازمان بیمه های اجتماعی کارگران (۱۳۳۲) که در سال ۱۳۴۲ کلمه کارگران حذف شد، قانون بیمه اجتماعی روستاییان (۱۳۴۸)، قانون بیمه الزامی کارگران ساختمانی (۱۳۵۲) که همگی این نهادها و سازوکارهای بیمه اجتماعی به استثنای نهادهای مربوط به نیروهای کشوری و لشکری در سال ۱۳۵۴ و به باعث قانون تأمین اجتماعی در سازمان تأمین اجتماعی تجمیع و ادغام و به باعث صدر ماده قانون مورد اشاره، سازمان مزبور متولی «تعمیم انواع بیمه های اجتماعی در کشور» شد.
اکنون پنجاهمین سالگرد تصویب این قانون مترقی و اثرگذار است. با این وصف بیمه های اجتماعی و تأمین اجتماعی را چه رهاورد «مدرنیزاسیونِ» دولت ایران، یا پدیده «وارداتی» و نتیجه حضور آلمانی ها، انگلیسی ها و آمریکایی ها در صنعت راه سازی، ریلی و نفتی ایران، یا سفارش شده و دیکته شده مستشاران خارجی بدانیم یا ماحصل نفوذ روشنفکران چپ گرا و متمایل به حزب توده ساختار وزارت کارِ وقت، یا راه حل دکتر محمد مصدق برای جذب نیروهای کارگری و عدم یارگیری حزب توده و یا راه حل حکومت پهلوی برای پیشگیری از نفوذ تفکرات چپ در نیروی کار و خلع سلاح حزب توده و احزاب چپ، در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران به رسمیت شناخته شده است.
این پدیده چند نقطه عطف تاریخی دارد که عبارتند از: تأسیس سازمان بیمه اجتماعی کارگران (۱۳۳۲)، تصویب قانون تأمین اجتماعی (۱۳۵۴)، تصویب قانون ساختار نظام جامع رفاه و تأمین اجتماعی (۱۳۸۳) و ابلاغ سیاستهای کلی تأمین اجتماعی (۱۴۰۱).
قانون تأمین اجتماعی و سازمان تأمین اجتماعی منبعث از آن با توجه به این که طی نیم قرن اخیر گرفتار تغییرات وصله پینه ای خارج از اصول، قواعد و محاسبات بیمه ای زیادی قرار گرفته اند، اما در تمام این مدت اصلی ترین و محوری ترین نهاد بیمه گری اجتماعی ایران بوده و قوام و دوام خودرا حفظ نموده و در مقاطع انقلاب، جنگ، بلایا (سیل و زلزله)، حصر و تحریم های ظالمانه اقتصادی و کرونا بدون وقفه و خلل به ارایه خدمات و پوشش های بیمه ای پرداخته اند و «گذشته» افتخارآمیزی را با وجود همه مضایق و محدودیت ها رقم زده اند و تا این جای کار در میان نهادهای بیمه گر اجتماعی فعال در کشور موفقیت نسبی را از آن خود ساخته است و نه فقط مثل بقیه بار دولت نشده و مساعدت و کمک دولتی دریافت نکرده بلکه چندهزار میلیارد تومان از دولت طلبکار بوده و هست.
اما این سازمان بزرگ مقیاس ملی و مردم پایه در وضعیت «حال» خود؛ بخصوص پس از اجرای طرح تحول سلامت، به سبب عدم پرداخت بدهی های بیمه ای دولت، تحمیل طرح های دارای بار مالی، تحمیل تصمیمات نامساعد و غیربیمه ای، مداخلات مخرب، بی عدالتی در بهره مندی شرکای اجتماعی آن از منابع عمومی و… گرفتار ناترازی نقدی شده که برای حل این کسری، متحمل هزینه های تأمین مالی شده و می شود. مضافاً به اینکه نرخ پایین سرمایه گذاری، نرخ پایین مشارکت اقتصادی و افزایش جمعیت غیرفعال، ناترازی های بودجه، بانک ها، آب، برق، گاز و سایر حامل های انرژی، واردات بی رویه و قاچاق افسارگسیخته، نیروی کار بدون مجوز خارجی، فرار بیمه ای قشری، کارگاهی، تعدادی و ریالی، سالمندی جمعیت، بالارفتن سن ازدواج و اشتغال حجم بالای اقتصاد غیررسمی، پنهان، زیرزمینی و سیاه و… همگی سبب عدم تعادل منابع و مصارف و برهم خوردن تنظیم ورودی ها و خروجی های سازمان تأمین اجتماعی شده و می شوند. علاوه بر این، روندها و ابرروندهای اقتصادی، اجتماعی، سیاسی، فرهنگی، امنیتی، زیست محیطی، فناوری و جمعیتی اکنون بگونه ای است که چنانچه سازمان به شکل فعال با آنها مواجه های نداشته باشد و منفعلانه عمل کند، می توانند اثرات مخربی بر تعادل منابع و مصارف و تنظیم ورودی ها و خروجی های آن بگذارند.
اما شرایط آینده سازمان تأمین اجتماعی با عنایت به سرعت و بسامد تغییرات و تحولات علم و فناوری و مخاطرات پیش رو، نیازمند «آینده آمایی» است. بدین معنا که سازمان باید آینده مطلوب خودرا بسازد و یا خودرا برای آینده های محتمل پیش رو آماده و مهیا سازد؛ امری که طرح ۱۲ از مجموعه طرح های بیست گانه سازمان تأمین اجتماعی یعنی «طرح چشم انداز تأمین اجتماعی نوین (افق ۱۴۳۰)» بدنبال آنست و مقرر است با هم آموزی و هم آفرینی و هم سازی در بین ذی نفعان (شرکای اجتماعی)، ذی مدخلان (کارکنان) و ذی ربطان (نهادها و سازمانهای دولتی ذی ربط) آینده مطلوب سازمان تأمین اجتماعی را رقم بزند.
برای این منظور مراحل زیر مد نظر قرار گرفته و با کارسپاری میان واحدهای سازمانی ذی ربط و جلب مشارکت نخبگان و فرهیختگان که به نیمه راه رسیده و تا مرحله پنجمِ آن تحقق یافته و بقیه مراحل هم در حال انجام می باشد.
۱- تدوین برنامه چشم انداز سازمان تأمین اجتماعی در افق سپهر چشم انداز آینده ایرانِ ۱۴۳۰ و سند الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت ۱۴۵۰
۲ - تبیین نقش و جایگاه شایسته سازمان تأمین اجتماعی در اسناد بالادستی مزبور و مشارکت در تهیه و تدوین آنها
۳ - تهیه و تدوین سند تأمین اجتماعی نوین با نگاه استفاده از فناوری های نوظهور و متناسب با کسب وکارهای نوپا و مبتنی بر بازمهندسی فرآیندها
۴ - تهیه و تدوین پیشنویس احکام قانونی و مقرراتی مورد نیاز برای تحقق چشم انداز تأمین اجتماعی نوینِ ۱۴۳۰
۵ - شناخت و بررسی مستمر روندها و ابرروندهای منطقه ای و جهانی در حوزه های اقتصاد و فناوری های نوظهور، کسب وکارهای نوین و تأثیر و تأثرات آنها بر سازمان تأمین اجتماعی با نگاه بازمهندسی فرایندها
۶ - بررسی و مطالعه مستمر تطبیقی و مقایسه ای بین المللی و تجارب موفق علمی و عملی دنیا در عرصه تأمین اجتماعی با هدف ترسیم الگوی مطلوب
۷ - جلب مشارکت همگانی و نخبگانی بمنظور هم آموزی و هم آفرینی سند چشم انداز تأمین اجتماعی نوینِ ۱۴۳۰
۸ - ارایه ایده ها، طرح ها، برنامه ها، راه حل ها، سازوکارهای اجرا، ابرپروژه ها و پروژه های مربوط به تحقق سند چشم انداز
۹ - نظارت بر حسن اجرای سند چشم انداز و رصد و پایش میزان تحقق آن و گزارش گیری و گزارش دهی پیشرفت کار
۱۰ - صلاح و روزآمدسازی سند چشم انداز تأمین اجتماعی نوینِ ۱۴۳۰ با عنایت به شرایط، الزامات و اقتضائات روز
تکوین و فعالیت سازمان تأمین اجتماعی و دوام و قوام آن تا حالا ثمره تشریک مساعی چندین نسل از مدیران و کارکنان، بیمه شدگان، کارفرمایان و مستمری بگیران بوده و بی گمان ترسیم آینده مطلوب و تحقق آن هم در گرو هم آموزی، هم آفرینی و هم سازی آنها خواهد بود.
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب سایت علی جون