فرزندتان درحال باختن است
علی جون: کودک امروز از همان سالیان نخست، با دنیایی بزرگتر از اتاقش روبه روست؛ دنیای دیجیتال. دنیایی که یک بازی می تواند سکوی رشد باشد یا دام اعتیاد.
باشگاه خبرنگاران جوان - در جهانی که مرز میان بازی و یادگیری هر روز کمرنگ تر می شود، انتخاب نوع «بازی دیجیتال» دیگر یک مبحث سلیقه ای نیست، بلکه بخش مهمی از تربیت شناختی و هیجانی کودکان به شمار می آید.
امروز، کودکان قبل از آنکه الفبای مدرسه را بیاموزند، زبان دنیای دیجیتال را می شناسند؛ دنیایی که در آن بازیها می توانند همچون یک کلاس درس پویا، فرصت هایی غنی برای رشد فراهم نمایند یا بالعکس، با طراحی های اعتیادآور و هیجان های سطحی، مسیر رشد سالم را مخدوش سازند.
در چنین فضایی، والدین و مربیان ناگزیرند بیشتر از هر زمان دیگری بدانند «بازی دیجیتال خوب» دقیقاً چه خاصیت هایی دارد و چه سازوکار هایی یک بازی را به تجربه ای صدمه زا تبدیل میکند. درک این تفاوت، نه برای محدود کردن کودک، بلکه برای هدایت آگاهانهٔ وی در محیطی است که نقش پررنگی در شکل گیری آینده اش دارد.
در این گزارش «علیرضا فراهانی» کارشناس بازیهای کامپیوتری و مشاور بنیاد ملی بازیهای کامپیوتری، تلاش می کند مرز میان یک بازی سازنده و یک تجربهٔ مخرب را روشن کند و راهکار هایی عملی برای مدیریت هوشمندانهٔ بازیهای دیجیتال در اختیار والدین بگذارد.
«بازی دیجیتال خوب» چیست؟ به گفتهٔ این کارشناس بازیهای کامپیوتری، بازی دیجیتال خوب، ابزاری هدفمند و سازنده برای رشد شناختی، اجتماعی و هیجانی کودک است؛ اما تنها در صورتیکه بازی در بستری آگاهانه و محدود صورت گیرد. این بازیها به طور معمول بر پایهٔ یادگیری هدفمند، تمرین مهارت های ذهنی پیچیده یا انتقال مفاهیم اخلاقی طراحی می شوند.
فراهانی خاصیت های کلیدی بازی دیجیتال خوب را اینگونه نام می برد و توضیح می دهد:
۱. تقویت مهارت های اجرایی و حل مسئله بازیهای خوب، کودک را مجبور به تفکر استراتژیک می کنند. این بازیها اغلب ساختار پیچیده ای دارند که برای پیشرفت در آنها، کودک باید:
برنامه ریزی بلند مدت داشته باشد.
مدیریت منابع (زمان، انرژی، یا آیتم های مجازی) را بیاموزد.
انعطاف پذیری شناختی خودرا برای تغییر استراتژی ها در رویارویی با موانع جدید به کار گیرد.
بازی هایی که امکان طراحی، مدیریت و تصمیم گیری جمعی را می دهند، حس کارایی و مسئولیت پذیری را تقویت می کنند. بعنوان مثال، شبیه ساز های مدیریت شهری یا بازیهای مبتنی بر داستان های شاخه دار، به کودک می آموزند که هر تصمیم، پیامدی دارد.
۲. تعامل مثبت اجتماعی و همکاری بازیهای گروهی و آنلاینِ امن (با نظارت والدین)، به کودک فرصت تعامل و همکاری می دهند. برعکس تصور رایج، بازیهای دیجیتال می توانند زمینه ساز مهارت های اجتماعی باشند، بشرط آنکه هدف، همکاری باشد نه حذف رقبا.
اگر والد یا مربی گفتگویی دربارهٔ چالش ها، استراتژی ها و احساسات بازیکنان در بازی برقرار کند، تمرینِ گفت و گوی اجتماعی در قالبی جذاب انجام می گیرد.
۳. پاداش داخلی و احساس رضایت پایدار خاصیت مهم دیگر بازی خوب، احساس رضایت بعد از پایان بازی است؛ یعنی کودک بعد از بازی گرفتار بی قراری، اضطراب یا پرخاشگری نمی گردد. بلکه حس موفقیت، آرامش و تکمیل یک ماموریت مهم دارد.
این احساس، نشان دهندهٔ فعالیت سالم سیستم پاداش در مغز و نبود وابستگی افراطی است. سیستم پاداش این بازیها به شکلی تنظیم شده است که موفقیت را به تلاش و زمان اختصاص یافته مرتبط کند، نه فقط شانس یا تحریک لحظه ای.
۴. پیشرفت خودآگاهی و منطق تصمیم بازیهای هدفمند، کودک را به تأمل وادار می کنند. والدین می توانند با پرسش هایی نظیر «چرا آن تصمیم را گرفتی؟» یا «اگر این کار را نمی کردی چه می شد؟» کودک را به تحلیل منطق پشت اعمالش تشویق کنند. این فرایند به پیشرفت خودآگاهی و حس واقع گرایی در کودک منجر می شود، نه فرار از زندگی حقیقی.
فراهانی به عنوان راهکار عملی سفارش می کند والدین لیستی از بازیهای مورد تأیید سنی فرزندشان داشته باشند، زمان مشخصی برای بازی کودک تعریف کنند و بعد از اتمام بازی، با کودک دربارهٔ آن گفت و گو کنند. این رویه نه تنها کنترل را برقرار می کند، بلکه موجب ایجاد احساس احترام و همراهی میان نسل ها می شود.
«بازی دیجیتال بد» چیست؟ در نقطهٔ مقابل، فراهانی توضیح می دهد که بازی دیجیتال بد محصول طراحی هایی است که ذهن کودک را به وابستگی لحظه ای و هیجان کاذب سوق می دهد. این نوع بازی ها، که اغلب نمونه هایی از طراحی های «اعتیادآور» (Addictive Design) هستند، با پاداش های سریع، گرافیک اغراق آمیز و رقابت لایتناهی ساخته می شوند تا کاربر، مخصوصاً کودک، نتواند به آسانی آنرا رها کند.
این مشاور بنیاد ملی بازیهای کامپیوتری، پیامد های روان شناختی و عصبی بازی بد را توضیح می دهد. از نظر روان شناسی، این بازیها دو صدمه عمده ایجاد می کنند که ریشه در تضعیف کنترل فردی دارد:
۱. تحریک مداوم و کاذب سیستم دوپامین (اعتیاد رفتاری) بازیهای بد به طور معمول برمبنای چرخه های پاداش متغیر (Variable Reward Schedule) طراحی می شوند؛ یعنی همان مکانیزمی که در قمارخانه ها هم به کار می رود. کودک نمی داند پاداش بعدی کِی و چقدر بزرگ خواهد بود. پس مغز او درگیر ترشح مداوم دوپامین می شود. این تحریک مداوم مانند اعتیاد، احتیاج به تکرار را در کودک بوجود می آورد.
اگر زمان بازی کنترل نشود، این چرخه موجب تغییر در تنظیم انتقال دهنده های عصبی می شود و کودک در دنیای واقعی، محرک های معمولی (مانند مطالعه یا مکالمه) را کسل کننده می یابد.
۲. جایگزینی عواطف انسانی با درگیری مجازی این بازیها اغلب تجربهٔ عواطف عمیق را با هیجانات سطحی و لحظه ای جایگزین می کنند. کودک به جای تجربهٔ محبت حقیقی یا حس موفقیت ناشی از تلاش طولانی، از برنده شدن در یک دورهٔ چنددقیقه ای یا دریافت امتیاز (Like) رضایت سطحی به دست می آورد. این امر منجر به کاهش عمق عاطفی می شود.
فراهانی علایم و پیامد های رفتاری بازی دیجیتال بد را هم در ۵ مورد نام می برد:
۱. کاهش دامنهٔ توجه: توانایی حفظ تمرکز بر کارهای طولانی مدت کاهش پیدا می کند. چون مغز به تحریکات سریع عادت کرده است.
۲. افت تحصیلی و کم انگیزگی: کارهای نیازمند تلاش و تأخیر در پاداش، جذابیت خودرا از دست می دهند.
۳. خشم ناگهانی و پرخاشگری (Frustration Tolerance): وقتی کودک ملزم به قطع بازی می شود، چون سیستم پاداش او مختل شده است، واکنش های هیجانی شدیدی نشان داده است.
۴. گوشه گیری و فرار از واقعیت: کودک ترجیح می دهد به دنیایی برود که در آن همیشه قوی است یا کنترل کامل دارد، به جای مواجهه با پیچیدگی ها و شکست های دنیای حقیقی.
۵. مشکلات جسمی: کم تحرکی، اختلالات خواب، و ضعف بینایی هم از عوارض فیزیکی این نوع بازیها هستند.
فراهانی راه اصلاح این وضعیت را تغییر نگرش والدین می داند. به اعتقاد او «ممنوعیت مطلق به طور معمول نتیجهٔ عکس می دهد و منجر به مخالفت، پنهان کاری و افزایش استفادهٔ مخفیانه می شود. در عوض، والد باید کودک را به شناخت احساساتش بعد از بازی راهنمائی کند.»
«الان پس از بازی چه احساسی داری؟ خسته ای، عصبانی هستی یا شاد؟» این گفت و گو گام نخست تربیت عاطفی در دنیای دیجیتال است.
این کارشناس بازیهای کامپیوتری می گوید «پس از آن باید راهکارهای بازی گروهی جایگزین با وقت گذاشتن مؤثر همراه شود. به صورتی که والد بداند از این وقت گذاشتن فرزندش حس رضایت و آرامش را دریافت می کند. اگر از ۲ یا ۳ سالگی تا ۷ سالگی حداقل روزی ۱ یا ۲ ساعت برای فرزندتان وقت بگذارید، در نوجوانی کمتر احساس نیاز می کند.»
منبع: فارس
باشگاه خبرنگاران جوان - در جهانی که مرز میان بازی و یادگیری هر روز کمرنگ تر می شود، انتخاب نوع بازی دیجیتال دیگر یک مبحث سلیقه ای نیست، بلکه بخش مهمی از تربیت شناختی و هیجانی کودکان به شمار می آید.
امروز، کودکان پیش از آن که الفبای مدرسه را بیاموزند، زبان دنیای دیجیتال را می شناسند؛ دنیایی که در آن بازی ها می توانند همچون یک کلاس درس پویا، فرصت هایی غنی برای رشد فراهم نمایند یا بالعکس، با طراحی های اعتیادآور و هیجان های سطحی، مسیر رشد سالم را مخدوش سازند.
در چنین فضایی، والدین و مربیان ناگزیرند بیشتر از هر زمان دیگری بدانند بازی دیجیتال خوب دقیقا چه خاصیت هایی دارد و چه سازوکار هایی یک بازی را به تجربه ای آسیب زا تبدیل میکند. درک این تفاوت، نه برای محدود کردن کودک، بلکه برای هدایت آگاهانهٔ وی در محیطی است که نقش پررنگی در تشکیل آینده اش دارد.
در این گزارش علیرضا فراهانی کارشناس بازی های کامپیوتری و مشاور بنیاد ملی بازی های کامپیوتری، تلاش می کند مرز میان یک بازی سازنده و یک تجربهٔ مخرب را روشن کند و راهکار هایی عملی برای مدیریت هوشمندانهٔ بازی های دیجیتال در اختیار والدین بگذارد.
بازی دیجیتال خوب چیست؟ به گفتهٔ این کارشناس بازی های کامپیوتری، بازی دیجیتال خوب، ابزاری هدفمند و سازنده برای رشد شناختی، اجتماعی و هیجانی کودک است؛ اما تنها در صورتی که بازی در بستری آگاهانه و محدود صورت گیرد. اگر از ۲ یا ۳ سالگی تا ۷ سالگی حداقل روزی ۱ یا ۲ ساعت برای فرزندتان وقت بگذارید، در نوجوانی کمتر احساس نیاز می کند.
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب سایت علی جون