گزارش علی جون از نشست تأثیر اخبار جعلی بر اعتبار رسانه ها
میز خبر جعلی در رسانه ها تشکیل گردد
علی جون: یک پژوهشگر ارتباطات در نشست «تأثیر اخبار جعلی بر اعتبار رسانه ها» مطرح کرد: اخبار جعلی موریانه ای است که به اعتبار رسانه آسیب زده و آنرا نابود می کند.
به گزارش علی جون به نقل از ایسنا، محمدرضا نوروزپور، مدیرعامل سابق خبرگزاری جمهوری اسلامی ایران (ایرنا) و مریم سلیمی، روزنامه نگار و پژوهشگر ارتباطات، در این جلسه تخصصی که ظهر دوشنبه (۱۳ دی ماه) از جانب دفتر مطالعات و برنامه ریزی رسانه ها برگزار شد، به صدمه شناسی اخبار جعلی و اعتبار رسانه ها پرداختند.
همچنین گیتا علی آبادی، رئیس دفتر مطالعات و برنامه ریزی رسانه ها میزبانی این نشست را بر عهده داشت.
تبیین ماهیت اخبار جعلی و صدمه های احتمالی آن به اعتبار رسانه ها، نقش رسانه ها در خنثی سازی و کاهش آثار منفیِ اخبار جعلی و استراتژی های رسانه ای برای مرجع سازی و مقابله با تحریف اخبار، همچون موضوع هایی است که در این جلسه مورد بحث و بررسی قرار گرفت.
مریم سلیمی در نشست «تأثیر اخبار جعلی بر اعتبار رسانه ها» ضمن اشاره به تعریف اخبار جعلی، تولیدکنندگان اخبار جعلی و اهداف آنها، علل پذیرش اخبار جعلی و...، درباره چالش های تولید و نشر و بازنشر این اخبار سخن گفت.
وی در کنار علل روانشناختی، ارتباطی و... در بحث علل پذیرش اخبار جعلی از مواردی همچون اثر حقیقت خیالی، اتکاء بر شهود و احساس ها به جای تفکر و بهره گیری از تفکر انتقادی و هم وجود شکاف عمیق میان آنچه بدان باور وجود دارد و آنچه عملاً نشر یا بازنشر می شود، یاد کرد.
سلیمی بزرگترین لطمه اخبار جعلی را تضعیف روزنامه نگاری حرفه ای و کاهش اعتماد به رسانه های جریان اصلی و کمرنگ شدن نقش رسانه ها برای مدیریت موثر افکار عمومی در شرایط خاص و بحرانی دانست و اظهار نمود: تبعات این مسأله به اکوسیستم رسانه ای و گردش صحیح اطلاعات آسیب زده و می تواند به سردرگمی مخاطبان و کاربران در تشخیص رسانه و منبع معتبر، تأثیرات منفی بر روان جامعه، اختلال در اتخاذ تصمیمات و... بیانجامد.
این پژوهشگر ارتباطی اظهار داشت: اعتبار رسانه، مفهومی پیچیده و چند بعدی است؛ به صورتی که روابطِ منبع، فرستنده، گیرنده و پیام بر ارزیابی اعتبار رسانه مؤثر است.
وی درباره ابعاد اصلی اعتبار منبع مبتنی بر نتایج تحقیقات مختلف به مواردی همچون اطمینان، موثق بودن، تخصص، خُبرگی، پویایی، رعایت عدالت، بی طرفی، جامعیت و شفافیت اشاره نمود و اظهار داشت: عوامل موثر در اعتبار رسانه را میتوان شامل استقلال، وابستگی رسانه، شفافیت رسانه و اعتبار پیام برشمرد.
این مدرس سوادهای خبری، بصری و رسانه ای، همینطور عوامل موثر بر اعتبار وبسایت ها را چنین برشمرد: مداومت، انتخاب لحن و ادبیات مناسب، ذکر منابع، توجه به اصول گرافیکی، زیبایی شناختی و روانشناختی، سادگی محتوا، رعایت دستور زبان و مسائل نگارشی و ویرایشی، قوی بودن موتور جستجوی خود وب سایت، ناوبری وب سایت، کاربری آسان، عدم وجود مشکلات فنی، تصاویر و محتواهای بصری باکیفیت، شفاف بودن سیاست، رعایت اصل صحت و دقت در انتشار اخبار و....
وی ضمن اشاره به مصادیقی در این حوزه، خواهان عدم اتکای فعالان رسانه ای به صرف یک منبع در زمان نشر و بازنشر اخبار، ضرورت احتیاط در نشر و بازنشر اخبار بخصوص اخبار در ارتباط با سلبریتی ها و افراد مشهور، پرهیز از رفتارهای غیرحرفه ای و غیراخلاقی، پرهیز از نقل خبر از رسانه های اجتماعی فاقد تأیید هویت و... شد.
لزوم ایجاد میز اخبار جعلی در رسانه ها
این مدرس دانشگاه با عرضه راهکارهایی جهت کمک به حفظ اعتبار رسانه ها و مدیریت اخبار جعلی و اطلاعات گمراه کننده، اظهار نمود: تقویت روزنامه نگاری در سطح حرفه ای و تخصصی، آموزش حرفه ای فعالان رسانه ای و هم آشنا ساختن آنها با تشخیص و راه های مقابله با اخبار جعلی و اطلاعات گمراه کننده، همکاری بهتر و نزدیک تر رسانه ها و دانشگاه ها و انجام تحقیقات دانشگاهی موثر برای مقابله با اخبار جعلی، ایجاد میز خبر جعلی در رسانه ها، راستی آزمایی اخبار و آگاه سازی لازم بخصوص در شرایط خاص و بحرانی، ایجاد اتحادهای رسانه ای بخصوص در شرایط خاص و بحرانی، بهره گیری از تجارب دیگر رسانه ها و هم دیگر کشورها، تدوین منشورها و دستورالعمل هایی توسط رسانه ها برای مقابله با اخبار جعلی و تدوین قوانین لازم برای مقابله با اخبار جعلی را میتوان همچون این موارد برشمرد.
وی همینطور تعیین گام ها و مراحل لازم برای مقابله با اخبار جعلی در سازمان های رسانه ای، کوشش برای عرضه اخبار و اطلاعات قابل اعتماد و رد اخبار جعلی و آگاهی سازی عمومی نسبت به آنها، داشتن عملکرد صحیح و مناسب با اتخاذ تصمیمات صحیح در رویارویی با اخبار جعلی و اطلاعات گمراه کننده، ثبت تجارب و بهره گیری از آنها در موارد آتی، تاکید بر نقش و اهمیت خبرگی و تخصص اهالی رسانه و توجه به مسئولیت اجتماعی در تهیه و انتشار اخبار و اطلاعات و توجه به صحت، دقت و سرعت با تاکید بر عدم بروز خطا و اشتباه در انتشار اخبار و اطلاعات و عدم انتشار اخبار جعلی را همچون این راهکار ها برشمرد.
داشتن سیستم خودارزیابی در رسانه ها در ارتباط با اخبار جعلی
سلیمی همینطور داشتن سیستم خودارزیابی در بحث ارزیابی عملکرد رسانه ای در رویارویی با اخبار جعلی و اطلاعات گمراه کننده، یاری گرفتن از مشارکت مخاطبان و کاربران در کمک به شناسایی اخبار جعلی و اطلاعات گمراه کننده (دادن احساس مشارکت به مخاطب و کاربر)، کوشش برای افزایش مقبولیت به روش های مختلف، پاسخگویی به نیازهای مخاطبان و تلاش برای پاسخگویی به آنها، انتشار بموقع اخبار و اطلاعات و پیشگیری از افتادن مخاطبان در ورطه شایعات و اخبار جعلی، بهره گیری از قالب های محتوایی جذاب، داستان سرایی و روایت متفاوت و...، عرضه تحلیل و پیشبینی و... را از دیگر راهکار ها در این حوزه برشمرد.
این مدرس دانشگاه در انتها سخنانش اظهار داشت: نیاز است تا رسانه ها موجبات ارتقای سوادهای نوین بخصوص سوادهای خبری، رسانه ای و بصری مخاطبان و کاربران خویش را فراهم نمایند. همینطور با راستی آزمایی و آگاهی بخشی و اطلاع رسانی بموقع از افتادن مخاطبان در ورطه اخبار جعلی جلوگیری نمایند.
چاره ای نداریم جز این که نهاد روزنامه نگاری را تقویت کنیم
نوروز پور هم در بخشی از این نشست اظهار داشت: در فضایی زندگی می نماییم که دور تا دور ما را شبکه های مجازی گرفته اند. نت وورک های مجازی، همان شبکه هایی که صاحب دارند و باسوشال مدیا (Social Media) متفاوت هستند. در سوشال مدیا (Social Media) فقط شما هستید با علایق خودتان و دستور و فرمانی از کسی نمی گیرید ولی سوشال نت وورک هایی داریم که شبکه ای عمل می کنند و امکان دارد اخبار جعلی تولید کنند. امکان دارد افترا زنی و افشاگری داشته باشند و باید تفاوت آنها نسبت به هم برای کاربران تبیین شود.
وی مطرح کرد: آنچه که مشخص است اینکه ما چاره ای نداریم جز این که نهاد روزنامه نگاری را در کشور تقویت بکنیم. سطح آگاهی و فهم و درک مخاطبان را افزایش بدهیم و هر چه قدر که می توانیم از وسایل ارتباط جمعی استفاده نماییم و به جهت اینکه مردم را ترغیب به این بکنیم باید مراقبت کنند که در دام فیک نیوزها و اخبار جعلی نیفتند.
مردم چگونه به دام اخبار جعلی نیفتند
وی درباره ی این که که مردم چگونه به دام اخبار جعلی نیفتند، اظهار نمود: متاسفانه هم اکنون حساب افراد مطرح در فضاهای مختلف به سادگی کپی می شود و با اندک تغییرات جزئی توسط آن صفحه اخبار جعلی منتسب به آن فرد در حوزه فعالیتهای فرهنگی، هنری، اجتماعی یا سیاسی را منتشر می کنند. قبلا در دوره ای که وبسایت ها رونق داشتند توسط وبسایت اخبار جعل می شدند. بعنوان مثال با ساخت سایت جعلی منتسب به ایرنا و با اضافه کردن یک حرف به آن اما همان لوگو و همان تصویر و حتی آدرس سایت را شبیه به آن می گذارند و مخاطب گمراه می شود که ایرناست و فکر می کند ایرنا چنین خبری را منتشر نموده است. آنچه که در کشورهای خارخی تحت عنوان «سایتهای فیشینگ» مطرح می شود و بر روی اسامی، عناوین خبری کیلیک می زنند. ازاین رو مخاطب زمانی که وارد سایتی می شود، نخستین کاری که می کند در ارتباط با خبر عجیبی که می بیند باید ببیند آن خبر برای کدام رسانه است، وب سایتی که این عمده اخبار جعلی را منتشر می کند مطمئنا درگاه «درباره ی ما» ندارد. میزان شهرت منبع خیلی مهم می باشد، مخاطب باید بتواند منابع دیگر را هم چک کند. بعنوان مثال اگر یک منبع معتبری به یک منبعی که ما اسم آنرا نشنیده ایم مطلبی را نقل کرده، حتما باید به آن خبر شک نماییم.
بسیاری از ترجمه ها در خوش بینانه ترین حالت بد ترجمه شده اند
وی در ادامه در همین زمینه توضیح داد: به ترجمه هایی که در این سایت های نامعتبر منتشر می شود اعتماد نکنید. متاسفانه خیلی از ترجمه ها در خوش بینانه ترین حالت بد ترجمه شده اند ازاین رو بایستی حتما چک کرد که آیا اصلا چنین چیزی وجود دارد و واشنگتن پست چنین مطلب را عنوان کرده است. ما یک دوره یک نهضتی را در رسانه ها به راه انداختیم که هر رسانه ای شامل خبرگزاری ها و سایت های اطلاع رسانی و حتی روزنامه ها مطلبی را ترجمه می کنند باید لینک (url) آن مطلب گذاشته شود. عین همان مستندات دانشگاهی. در دوره ای این روش به راه افتاده بود ولی اکنون رسانه ها به آن اعتنا نمی کنند. بخصوص این که خیلی از اخبار جعلی در کشور از راه اخبار جعلی درست می شود و منبع جعلی دارد. در نتیجه اگر مطلبی هم درست ترجمه شود آن هم بی اعتبار خواهد شد.
نوروزپور سپس خاطرنشان کرد: سایت هایی که در کشورهای اروپایی و آمریکایی اساسا یکی از منابعی را که بعنوان خبر جعلی معرفی کرده اند و روی آن برنامه تلویزیونی ساخته اند، سایت های افراد، گروه، دسته و شخصیت هایی هستند که معتقد به نظریه توطئه هستند و خدا را شکر ما در کشورمان چنین چیزی را نداریم. در نتیجه نقل کردن اخبار این افراد ممنوع می باشد. حتی بعضی از چهره های معروفشان از فعالیت در شبکه های اجتماعی منع شده اند. بنابراین ما در این حوزه باید بیشتر کار نماییم که اصلا کار نشده است. البته ما چنین چیزی را در کشورمان نداریم اما امکان دارد ظهور کنند و نظریه توطئه را بخواهند نشر دهند.
وی اظهار داشت: کارکردن با موتور جست و جو از دیگر مواردی است که باید کاربران یاد بگیرند، تشخیص سره از ناسره سخت شده است. یکی راه این است که از آن فیلم یا عکسی که داریم عکس بگیریم و آنرا در گوگل سرچ نماییم، اگر عکس اصیلی نباشد، گوگل عکس یا فیلم اصلی را نشان داده است. در اینجاست متوجه می شویم عکس فتوشاپ شده است. اگر خبری را دیدیم که خبری عجیب است، حتما سرچ نماییم اگر جای دیگری ندیدیم آن خبر جعلی است.
نوروزپور درباره بالا بردن سواد رسانه ای کاربران هم اظهار داشت: سواد رسانه ای را باید طوری بالا ببریم که مردم منتشر کننده اخبار جعلی را تقبیح بکنند، آنقدر شماتت به بار بیاورد که آن رسانه و آن حساب کاربری واقعا جرات نکند خبر جعلی بدهد. ما هم اکنون افرادی را در شبکه های اجتماعی داریم که با نهایت وقاحت مرتبا اخبار جعلی درست می کنند.
چرا افکار عمومی از فیک نیوز ها استقبال می کنند؟
نوروزپور درباره ی این که چرا افکار عمومی از فیک نیوز ها استقبال می کنند، اظهار نمود: بعضی از کارشناسان ارتباطات یا روزنامه نگاری معتقدند این مساله ناشی از اثرات دوران پسا حقیقت است. یعنی در دوره ای که مخاطبان با میزان انبوهی از اخبار و اطلاعات و داده ها سروکار دارند و به ناچار به سمت دسته بندی و انتخاب از بین داده های کثیر، اطلاعاتی را انتخاب می کنند که با ذائقه و احساسات و اعتقادات شخصی شان همخوانی داشته باشد. بعنوان مثال اگر شما روحیه نژادپرستانه در کسی ببینید، وقتی اخبار جعلی درباره ی خشونت طلبی مسلمانان در رسانه های غربی به دروغ منتشر می شود می بینید که عده ای به آن اقبال می کنند، حتی اگر سند و مدرک هم عرضه دهی که این اخبار جعلی است، امکان دارد برایشان اصلا اهمیت نداشته باشد. در نتیجه یک تعصب سبب می شود اخبار جعلی را واقعی بپندارند.
وی اضافه کرد: در تحقیقاتی که آکسفورد داشته مشخص شده نزدیک به ۴۰ درصد از مصرف کنندگان اخبار جعلی با علم بر این که این اخبار جعلی است، آنرا استفاده می نمایند و این خصوصیت بسیار خطرناکی در دوران نوین است. به قول بسیار ی از کارشناسان درست است که ریشه خیلی از اخبار جعلی به سابقه آغاز مطبوعات و حتی در دورانی که ما روزنامه نداشتیم برمی گردد، سیاست مداران از اخبار جعلی برای پیشبرد اهدافشان استفاده می کردند. اما در دوران جدید به سبب تنوع ابزارهای رسانه ای و تکثر تکنولوژی های جدید، بروز و ظهور اخبار جعلی زیاد شده است و استفاده بیش از اندازه اخبار جعلی روانشناسی خاصی را پدید آورده که متخصصان فن می توانند با استفاده از آن افکار عمومی جامعه را مهندسی کنند و یکی از آنها هم اثرات دوران پسا حقیقت است که در آن دوران واقعا تمیز قائل شدن بین حق و باطل خیلی سخت شده است. این شرایط سبب شده افراد سودجو چه در حوزه های سیاسی چه در حوزه های اجتماعی و اقتصادی از این خصوصیت ها به نفع خودشان بهره برداری کنند که یک مساله جهانی است و تنها در ارتباط با کشور ما و کشور خاصی نیست که کارشناسان ارتباطات و جامعه شناسی باید بر روی این مساله کار کنند.
روی آوردن به ا خبار جعلی چه تبعاتی دارد؟
مدیرعامل سابق خبرگزاری جمهوری اسلامی ایران (ایرنا) درباره ی تبعات روی آوردن به ا خبار جعلی هم اظهار نمود: این پدیده بی اعتبار سازی منابع خبری و دموکراسی را به دنبال خواهد داشت. اساسا برخی معتقدند یکی از علل انتشار اخبار جعلی می تواند هدف گرفتن دموکراسی و از بین بردن ارزش های دموکراسی و پایین آوردن سطح مشارکت در میان مردم باشد. چون که جدا از انگیزه های تجاری و اقتصادی که امکان دارد پشت ساخت فیک نیوز ها باشد، عمده اخبار جعلی که این روزها ما در رسانه ها می بینیم و منتشر می شود، امکان دارد ریشه در احزاب سیاسی و شخصیت های سیاسی و رفتارهای سیاسی داشته باشد. از دیگر تاثیرات آن ایجاد تنش و عصبانیت و تغییر الگوی رفتاری و تغییر ذهنیت هاست. ازاین رو خیلی دور از ذهن نیست که بگوییم بعضی از اخبار جعلی توسط گروه ها و شخصیت های سیاسی تعمدا تولید می شوند.
وی اظهار داشت: این نکته بسیار حائز اهمیت می باشد که به سواد رسانه ای اهمیت بدهیم و مردم را آگاه نماییم. بعنوان مثال یکی از اصلی ترین منابع تولیدات خبری رسانه های جانبدار سیاسی هستند که با شگردهای عملیات روانی در چارچوب های گفت و گو، خبر، تحلیل یا نقد، خیلی از اخبار جعلی را به خورد مخاطب می دهند و ذهنیت آنها را نسبت به رقیب سیاسی خود تغییر می دهند و آنها را لابه لای بسته های شیک رسانه ای تولید می کنند و امکان دارد یک خبر جعلی را که می تواند یک آمار بعنوان مثال در مورد واکسن، در مورد میزان توسعه کشور و یا مصارف باشد از زبان یک منتقد یا یک یادداشت نویس به جامعه القا کنند.
دروغ بگو، جعل کن تا به هدفت برسی!
نوروزپور همینطور خاطرنشان کرد: نکته ای که وجود دارد این است که بین کارشناسان و متخصصان شناسایی اخبار جعلی یکی از منابع اصلی مشکوک به تولید اخبار جعلی منابع خبری وابسته به احزاب و جناح های سیاسی و جناح های سیاسی وابسته به دولت ها هستند. مخاطبان حداقل باید نسبت به این اخبار وسواس بیشتری داشته باشند؛ چون که در میان سیاستمداران این ضرب المثل وجود داشته که «دروغ بگو جعل کن تا به هدفت برسی» و این مورد موضوعی است که جاافتاده و پشتوانه تاریخی هم دارد. دیده ایم که سیاستمداران به جهت اینکه رسانه ها مردم را با خود همراه کنند از این راه ها بهره برده اند.
منبع: alijoon.ir
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب سایت علی جون